Sprawozdanie z posiedzenia plenarnego Komitetu Rozwoju Człowieka PAN z dnia 18.12.2024r.

W dniu 18. grudnia 2024r. odbyło się posiedzenie plenarne Komitetu Rozwoju Człowieka PAN, w trybie zdalnym. W spotkaniu udział wzięło 22 z 33 członków Komitetu.

Program posiedzenia:

1. Część naukowa: „Choroba otyłościowa u dzieci – narastający problem”

W części naukowej wysłuchano następujących wykładów:

1) Prof. Elżbieta Petriczko: Pomorski Uniwersytet Medyczny

Temat prezentacji: Badania przesiewowe i programy interwencyjne (20 min).

2) Prof. Anna Zachurzok: Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Temat prezentacji: Dziecko z chorobą otyłościową znacznego stopnia (20 min).

3) Prof. Marzena Dominiak, Prezydent Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego.

Członek zespołu roboczego ds. przeciwdziałania otyłości przy Radzie ds. zdrowia

publicznego Ministerstwa Zdrowia, Prorektor UM we Wrocławiu

Temat prezentacji: Poznaj temat rosnącej wagi – lepiej zapobiegać niż leczyć

2. Glosowanie nad Uchwałą nr 2/ 2024 w sprawie poparcia starań Fundacji Ronalda McDonalda. Referent Prof. Jerzy Kowalczyk

3. Regulamin Komitetu Rozwoju Człowieka. Referent Prof. Sergiusz Jóźwiak

4. Omówienie i ewentualne powołanie grupy roboczej zajmującej się siatkami centylowymi.

5. Ustalenie daty i tematyki kolejnego posiedzenia Komitetu – proponowany termin 18 marca

2025, godz. 12.00, Warszawa – Pałac Staszica, sala im. M. Skłodowskiej.

6. Wolne wnioski.

Ad 1. 1)

Pani Profesor Elżbieta Petriczko poruszyła zagadnienie programów przeciwdziałania nadwadze i otyłości w populacji dziecięcej, na przykładzie ośrodka szczecińskiego.

Przedstawione zostały wymierne efekty jakie daje redukcja masy ciała w odniesieniu do następstw otyłości:  5% redukcja masy ciała zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy; 10% zapobiega stłuszczeniu wątroby i nadciśnieniu tętniczemu; 15-20% redukuje ryzyko wszystkich powikłań. Omówiona została skuteczność różnych metod redukcji masy ciała, od diety i zmiany stylu życia począwszy (8% skuteczności), poprzez farmakoterapię, na zabiegach chirurgii bariatrycznej kończąc (opaska żołądka – 16%; bypass żołądkowy 32%).

Następnie pani Profesor omówiła szczeciński program „Odważna Ósemka”, w którym do interwencji zakwalifikowano 1341 dzieci 8-letnich z nadwagą lub otyłością, wyodrębnionych z grupy 8628 dzieci objętych przesiewem. Grupa docelowa została objęta roczną interdyscyplinarną opieką specjalistyczną (lekarz, dietetyk, psycholog, fizjoterapeuta), w połączeniu z warsztatami edukacyjnymi dla rodzin oraz wydarzeniami sportowymi. Przez kolejne 8 lat program obejmował kolejne roczniki 8-latków. Efekty oceniano w 3., 6. i 12. miesiącu od momentu włączenia dziecka do projektu. Uzyskano wymierne efekty dotyczące redukcji masy ciała, poprawy parametrów zdrowotnych, w tym metabolicznych oraz wydolności fizycznej dzieci. Zwrócono uwagę, że najlepsze efekty uzyskiwano w początkowej fazie interwencji, natomiast pod koniec roku efekty były mniejsze.

Ad. 1.2)

Pani Profesor Anna Zachurzok przedstawiła zagadnienie choroby otyłościowej znacznego stopnia (II i III stopień) u dzieci.

W Europie ok. 1/3 dzieci ma nadwagę lub otyłość. W Polsce brak jest dokładnych danych epidemiologicznych. Za nadwagę uznaje się masę ciała mieszczącą się pomiędzy 85-95 centylem dla danego wieku, natomiast otyłość dotyczy wartości powyżej 95 centyla. Otyłość I stopnia to masa ciała wynosząca ≥100% wartości 95 centyla. Otyłość II stopnia obejmuje zakres ≥120% wartości 95 centyla. Otyłość III stopnia dotyczy dzieci z masą ciała ≥ 140% wartości 95 centyla. Szacuje się, że otyłość olbrzymia dotyczy ok. 2% populacji.

Następnie Pani Profesor omówiła groźne następstwa otyłości, jak nadciśnienie tętnicze, stłuszczenie wątroby, cukrzyca, dna moczanowa, niewydolność krążenia, zaburzenia hormonalne.

Wśród przyczyn otyłości wymienione zostały czynniki środowiskowe, a także genetyczne, pod postacią mutacji genowych (153 geny) i zespołów genetycznie uwarunkowanych, np. Prader-Willi (ok.100 zespołów).

W podsumowaniu prelegentka zwróciła uwagę na niską częstość otyłości monogenowej w Polsce oraz powikłania choroby otyłościowej, w tym ryzyko przetrwania otyłości w wieku dorosłym.

Ad. 1.3)

Pani Profesor Marzena Dominiak podkreśliła, że najczęstszą chorobą świata jest próchnica, zaś dzieci z otyłością są na nią szczególnie narażone z uwagi na nawyki żywieniowe. Oprócz próchnicy często stwierdza się choroby przyzębia, wady zgryzu, a także nowotwory jamy ustnej. Istotne znaczenie w rozpowszechnieniu próchnicy wśród dzieci ma wczesna kolonizacja S.mutans, co powoduje zmianę struktury biofilmu jamy ustnej. Przewlekły proces zapalny powiązany ze stresem oksydacyjnym, odpowiada za sukcesywne uszkadzanie struktur anatomicznych jamy ustnej. Utrudnione staje się gojenie uszkodzeń tkanek miękkich i tkanki kostnej wyrostka zębodołowego. Niezwykle istotna jest w tym kontekście promocja zdrowia – wszelkie kampanie medialne i lokalne o tematyce prewencyjnej.

Po wysłuchaniu prezentacji rozpoczęła się dyskusja, w której podkreślono rolę lekarza POZ, w tym lekarza rodzinnego i pediatry, w monitorowaniu rozwoju dzieci. Zwrócono uwagę na brak obowiązku pozostawania dzieci pod opieką lekarską, dobrowolny udział dzieci w bilansach zdrowia, braku pełnych danych epidemiologicznych w odniesieniu do liczby porodów, brak rejestru dzieci zaszczepionych. Powinniśmy jako społeczeństwo monitorować stan zdrowia i rozwój każdego dziecka. Parametry rozwojowe powinny być regularnie kontrolowane podczas bilansów zdrowia i odnotowywane na siatkach centylowych w uaktualnionych Książeczkach Zdrowia. Ważne jest dostrzeżenie roli przesiewu wszystkich dzieci w Polsce przez decydentów. Istotną rolę w poprawie opieki nad dzieckiem poza Ministerstwem Zdrowia odgrywa Polskie Towarzystwo Pediatryczne, którego inicjatywy powinny być wspierane przez Komitet Rozwoju Człowieka PAN.

Przypomniano funkcjonujące w przeszłości kolonie dla dzieci otyłych, gdzie oprócz właściwego żywienia kładziono nacisk na aktywność ruchową. Wspomniano następstwa ortopedyczne otyłości prowadzące do niepełnosprawności ruchowej.

Zauważono brak poza POZ systemowej oferty leczniczej dla dzieci otyłych i ich rodzin, bowiem procesem edukacji i leczenia powinna być objęta cała rodzina.

Zwrócono uwagę na brak promocji zdrowego stylu życia poprzez media, w kontekście reklam słodyczy czy żywności typu fast food. Istotna wydaje się aktywność prewencyjna w placówkach szkolnych, obejmująca szeroko zakrojone prozdrowotne działania edukacyjne, w tym dotyczące higieny jamy ustnej. Poruszono zagadnienie motywacji dzieci np. do ćwiczeń fizycznych za pomocą aplikacji nagradzających za określone działania, lub opracowania atrakcyjnego programu przez Ministerstwo Zdrowia czy fundacje prozdrowotne, które pozwalałyby w ciekawy sposób krzewić wiedzę na temat żywienia i ćwiczeń fizycznych wśród dzieci.

Padła propozycja przedłożenia w Ministerstwie Zdrowia propozycji tworzenia poradni dla dzieci z zaburzeniami masy ciała, np. jednej w każdym województwie, z jednoczasowym objęciem opieką rodzin dzieci otyłych.

Podkreślono rolę edukacji dzieci w wieku szkolnym w formie realizacji przedmiotu nauczania dedykowanego zagadnieniom zdrowotnym. Istotne byłoby wykorzystanie mediów, aby docierać do szerokiego środowiska z działaniami edukacyjnymi.

Ad. 2

Pan Profesor Jerzy Kowalczyk przedstawił założenia Uchwały nr 2/2024 w sprawie poparcia starań Fundacji Ronalda McDonalda, dotyczących zagadnienie leczenia pediatrycznego skoncentrowanego na rodzinie. Uchwała została podjęta na posiedzeniu plenarnym Komitetu we wrześniu br., a następnie opracowana na posiedzeniu Prezydium Komitetu w październiku br. Zostanie ona w najbliższym czasie przedstawiona członkom Komitetu i przegłosowana w głosowaniu jawnym, w terminie do 10.01.2025.

Ad 3.

Profesor Sergiusz Jóźwiak poinformował zebranych o obowiązującej od X.2024 – zgodnie z decyzją Prezydium Polskiej Akademii Nauk – ujednoliconej treści regulaminu dla wszystkich komitetów PAN. Nowa wersja zastąpi dotychczasowe opracowania funkcjonujące w poszczególnych komitetach, natomiast nie różni się w sposób istotny od obowiązującej w poprzedniej kadencji Komitetu Rozwoju Człowieka. Sugeruje się natomiast podejmowanie przez komitety uchwał zamiast stanowisk dotyczących istotnych zagadnień, którymi komitet zajmował się w swojej działalności.

Ad 4.

Omówiono propozycję powołania grupy roboczej, która zajmie się oceną rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży oraz pilnym opracowaniem nowych siatek centylowych dla populacji dziecięcej w Polsce. Powyższe zagadnienie będzie monitorowane przez Panią Profesor Teresę Jackowską oraz Panią Profesor Annę Wędrychowicz i obejmie projekty już realizowane przez antropologów i pediatrów. Wspomniano o możliwości wykorzystania łamów Przeglądu Pediatrycznego, który dociera do każdego członka Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, w celu zamieszczania odpowiednich treści informacyjno-edukacyjnych.

Ad 5.

Ustalono datę kolejnego posiedzenia Komitetu na 18 marca 2025, godz. 12.00, Warszawa – Pałac Staszica, sala im. M. Skłodowskiej. Tematyka posiedzenia pozostaje w trakcie ustalania i będzie omówiona na najbliższym posiedzeniu Prezydium Komitetu.

Ad. 6

Pani Profesor Małgorzata Syczewska przedstawiła relację ze zgromadzenia ogólnego PAN w dniu 5 grudnia 2024, na którym omówiono m.in. projekt reformy PAN proponowany prez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, który z uwagi na nie uwzględnienie głosu naukowców został odrzucony. Zaproponowany będzie nowy projekt wypracowany wspólnie ze środowiskiem naukowców.

Omówiono uchwalenie jednolitego regulaminu komitetów PAN i nowy system wyborów elektronicznych.

Przedstawiono powołanie Rady Przewodniczących Komitetów PAN w celu usprawnienia przepływu informacji pomiędzy poszczególnymi komitetami.

Omówiono zagadnienie wyboru kandydatów na członków rzeczywistych PAN na opróżnione miejsca.

Przedstawiono system ujednolicenia druków firmowych PAN.

Poruszono temat działań popularyzujących naukę. W 2025r ma powstać panel Akademia, z którego mogłoby korzystać społeczeństwo.

Omówiono raport o stanie nauki polskiej i co należałoby zrobić, aby być konkurencyjnym na tej płaszczyźnie.

Powstał nowy kodeks etyki pracownika naukowego, który aktualnie jest szeroko konsultowany w jednostkach naukowych.

Na zakończenie posiedzenia wszystkim obecnym Przewodniczący Komitetu złożył życzenia z okazji świąt Bożego Narodzenia i zakończył posiedzenie.

Prof. Sergiusz Jóźwiak

Przewodniczący Komitetu Rozwoju Człowieka
Polskiej Akademii Nauk