Sprawozdanie z posiedzenia plenarnego Komitetu Rozwoju Człowieka PAN w dniu 21.10.2025r.

W dniu 21. października 2025r. odbyło się posiedzenie plenarne Komitetu Rozwoju Człowieka PAN, w trybie hybrydowym.

W spotkaniu udział wzięło 23 (z 33) członków Komitetu, w tym 5. w trybie stacjonarnym i 18 w trybie zdalnym.

Program posiedzenia:

1. Przyjęcie protokołu z poprzedniego posiedzenia plenarnego Komitetu w dniu 25.03.2025.

2. Część naukowa: Aktualne zagrożenia epidemiologiczne dla populacji dziecięcej w Polsce.

Prelegenci:

Prof. Ernest Kuchar – Klinika Chorób Zakaźnych i Pediatrii DSK UCK WUM

Anna Jagielska – Dział Epidemiologii DSK UCK WUM

3. Stanowisko Komitetu w sprawie przedmiotu szkolnego „Edukacja zdrowotna”.

4. Omówienie spraw bieżących Komitetu.

5. Ustalenie terminu i tematyki kolejnego posiedzenia Komitetu.

6. Wolne wnioski.

Ad 1

Jednogłośnie przyjęto protokół z poprzedniego posiedzenia plenarnego Komitetu.

Ad. 2

Pan Prof. Ernest Kuchar oraz Pani Dr Anna Jagielska omówili aktualne zagrożenia epidemiologiczne dla ludności w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem populacji dziecięcej. 

Pani Doktor A. Jagielska przedstawiła podstawy prawne obowiązujące na terenie RP dotyczące zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych. Omówiła definicję chorób zakaźnych, wysoce zakaźnych i epidemii. Przedstawiła aktualny kalendarz szczepień ochronnych dla dzieci i młodzieży a także dla ciężarnych, dla kobiet planujących ciążę i dla seniorów.

Prelegenci omówili następnie wybrane patogeny o największym znaczeniu epidemiologicznym w chwili obecnej. 

Podkreślono rolę Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w redukcji zachorowalności na szereg groźnych populacyjnie chorób zakaźnych. Odnotowano, że pandemia COVID-19 w sposób istotny wpłynęła na zmianę trendów i spowodowała globalne niekorzystne skutki zdrowotne.

Gruźlica: obserwuje się ogólnoświatowy wzrost zapadalności na gruźlicę. W Polsce chorują częściej mężczyźni, co wiąże się z pracą wyjazdową, zmianową, zjawiskiem alkoholizmu i bezdomności. Śmiertelność w tej chorobie utrzymuje się na stałym poziomie.

Grypa: w okresie pandemii odnotowano mniej zachorowań na grypę z uwagi na lockdown i ograniczenie liczby kontaktów międzyludzkich. Przerwa w nauczaniu szkolnym miała istotny wpływ na zmniejszenie zachorowalności w populacji dziecięcej. Aktualnie liczba zachorowań na grypę wzrosła. W Europie dominuje grypa A. Sezonowość zachorowań jest stała, z początkiem w grudniu, szczytem na przełomie lutego/marca i spadkiem w kwietniu/maju. Najczęściej chorują dzieci i seniorzy. Rezerwuarem grypy są dzieci, wśród których śmiertelność sięga 10%, a które szczepione są rzadko…Szczepią się głównie osoby starsze. Szczepionki opracowywane są rokrocznie zgodnie z przewidywaną mutagennością wirusa. Akcja szczepień rusza we wrześniu/październiku.

COVID: nadal utrzymuje się wysoka zapadalność za zakażenie wirusem SARS-CoV-2, jednak choroba ma łagodniejszy przebieg i niższy odsetek zgonów w porównaniu z początkiem pandemii. Rozpowszechnienie szczepień ochronnych znacząco wpłynęło na łagodzenie przebiegu choroby.

RSV: wzrosła zapadalność na zakażenie wirusem RS, jednak wprowadzenie szczepień ochronnych znacząco wpłynęło na ochronę szczególnie narażonych grup wiekowych. Poza grupą wcześniaków propaguje się szczepienie osób starszych i kobiet ciężarnych.

WZW B: utrzymuje się niski odsetek zakażeń, na co istotny wpływ ma szeroko zakrojona akcja szczepień ochronnych.

Rotawirus: zakażenia rotawirusowe nadal stanowią istotną przyczynę infekcji przewodu pokarmowego u dzieci, pomimo dostępności szczepionki.

Krztusiec: duża zakaźność patogenu, utrata odporności poszczepiennej i wzrost odsetka osób niezaszczepionych powodują utrzymującą się na stałym poziomie zachorowalność na tą chorobę. Konieczne są szczepienia przypominające co 10 lat a w niektórych grupach osób szczególnie narażonych (służba zdrowia, szkolnictwo) co 5 lat, aby zredukować ilość zachorowań.

Ospa wietrzna: widoczny jest trend wzrostowy zachorowań, zwłaszcza w populacji seniorów. Pozytywną informacją jest wprowadzenie szczepień na półpasiec u osób które przechorowały ospę.

Odra: obserwuje się lokalne ogniska zachorowań, czemu sprzyja wysoka zaraźliwość patogenu i tzw. dług popandemiczny, gdy w związku z lockdownem spadł odsetek większości chorób zakaźnych aby ponownie wzrosnąć z chwilą odblokowania kontaktów społecznych.

Kleszczowe zapalenie mózgu: zmiany klimatyczne z łagodnymi zimami zaburzają hibernację pajęczaków szeroko rozpowszechnionych w środowisku życiowym człowieka. Szczepienia ochronne mają tu istotne znaczenie dla ograniczenia zachorowalności.

Salmonellozy: w okresie pandemii COVID ilość zakażeń jelitowych znacząco spadła, aby następnie wzrosnąć; aktualnie obserwuje się stabilny odsetek zachorowań.

Clostridium: obecnie obserwuje się wzrost zachorowalności na rzekomobłoniaste zapalenie jelita wywołane tym patogenem.

Pneumokoki: stanowią nadal istotny problem kliniczny z uwagi na częstość zachorowań, jednak wprowadzenie szczepień ochronnych u dzieci znacząco poprawiło sytuację w tej grupie wiekowej, znacząco redukując liczbę zachorowań i zgonów w przebiegu inwazyjnej choroby pneumokokowej. Szczepienia są zalecane także w grupie seniorów.

Lokalnie na świecie obserwowane są epidemie cholery, małpiej ospy, zakażenia wirusem Ebola, Zica, szczepionkowym wirusem polio czy wścieklizna.

W warunkach polskich brak jest dokładnych danych epidemiologicznych dotyczących zachorowalności na choroby zakaźne, z uwagi na niepełną zgłaszalność. Pomocne ale niewystarczające są dane NFZ uzyskane na podstawie zgłaszanych kodów ICD-10. Znaczenie uzupełniające ma analiza ścieków komunalnych, w których wykrywane są patogeny chorobotwórcze.

Generalnie na choroby zakaźne najczęściej i najciężej chorują dzieci i seniorzy. U osób starszych obserwuje się gorszą skuteczność leczenia z uwagi na słabszą odporność i choroby towarzyszące.

Znacząco wzrosła ilość ostrych zakażeń dolnych dróg oddechowych, co wydaje się być związane ze starzeniem się społeczeństwa, migracją ludności do miast, wzrostem mobilności ludzi i długiem popandemicznym.

Największym zagrożeniem w chwili obecnej jest wirus grypy i pneumokoki.

W dyskusji podkreślano rolę szczepień ochronnych, edukacji zdrowotnej społeczeństwa, poprawę możliwości diagnostycznych, w tym dostępność do testów antygenowych w aptekach umożliwiających identyfikację patogenu bezpośrednio przez pacjenta.

Dyskutowano możliwości poprawy zgłaszalności chorób zakaźnych w Polsce oraz kontroli wyszczepialności populacji – podkreślono rolę Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Wakcynologicznego.

Ad 3.

Pan Dr M. Michalak przedstawił podstawę programową przedmiotu „Edukacja zdrowotna”, który wszedł do programu nauczania w bieżącym roku szkolnym, jako przedmiot nieobowiązkowy. Przedmiot zawiera treści niezwykle istotne dla dobrostanu fizycznego i psychicznego człowieka i pokazuje, jak mając odpowiednią wiedzę – możemy dbać o siebie, swoich bliskich, a także o środowisko w którym żyjemy.

Niski odsetek uczestnictwa uczniów w zajęciach wiązany jest z nieobowiązkowością przedmiotu oraz mniejszą decyzyjnością samych dzieci, których rodzice decydują o wypisaniu dziecka z przedmiotu, z różnych – najczęściej pozamerytorycznych powodów.

Podkreślono przy tym błędy na etapie wdrażania programu, głównie w zakresie komunikacji ze społeczeństwem, jak i przygotowania odpowiednio przeszkolonej kadry nauczającej.

Temat edukacji zdrowotnej w szkołach z pewnością będzie wracał i powinien zostać poddany szerokim konsultacjom społecznym i pedagogicznym, tak, aby wypracować akceptowalny model przedmiotu pozbawiony treści kontrowersyjnych. 

Komitet Rozwoju Człowieka będzie śledził sytuację i rozważał działania wspierające szerzenie wiedzy prozdrowotnej wśród populacji dziecięcej w Polsce.

Ad 4.

W części poświęconej sprawom bieżącym poinformowano o wykładzie naukowym w dniu 20.11.2025 organizowanym przez Pana Prof. Marka Krawczyka, dziekana Wydziału V Nauk Medycznych PAN, którego tematem będzie cyberbezpieczeństwo.

Poruszono także temat częstotliwości spotkań Komitetu oraz współpracy z innymi komitetami Akademii.

Ad. 5

Termin kolejnego posiedzenia plenarnego Komitetu został wyznaczony na 13.01.2026 r. Tematy jakie zaproponowano to m.in. cyberbezpieczeństwo, zaburzenia metabolizmu kostnego. Członkowie Komitetu mogą zgłaszać kolejne propozycje.

Ad. 6

W wolnych wnioskach poruszono temat posiedzeń wyjazdowych Komitetu, które mogłyby odbywać się równolegle do konferencji naukowych organizowanych przez ośrodki akademickie w kraju.