Komitet Rozwoju Człowieka Polskiej Akademii Nauk
Komitet Antropologii Polskiej Akademii Nauk
Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Antropologicznego
Instytut Matki i Dziecka
Instytut Żywności i Żywienia

REKOMENDACJE DOTYCZĄCE WYKORZYSTANIA W POLSCE
STANDARDÓW WHO ROZWOJU FIZYCZNEGO DZIECI W WIEKU 0-5 LAT

Z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia, Kwatery Głównej w Genewie, w latach 1997-2003, przeprowadzono Wieloośrodkowe Badania WHO nad Wskaźnikami Referencyjnymi Rozwoju Fizycznego Dzieci (the WHO Multicentre Growth Reference Study)[1]. Badania te wykonano w sześciu krajach w: Brazylii, Ghanie, Indiach, Norwegii, Omanie i USA z rygorystycznym przestrzeganiem ustalonej metodyki doboru próby i przeprowadzania pomiarów antropometrycznych. Obejmowały one dzieci w wieku 0-5 lat - zdrowe, urodzone o czasie, z pojedynczej ciąży, które żyły w warunkach stwarzających szansę na osiągnięcie genetycznie zaprogramowanego potencjału rozwojowego. Matki badanych dzieci przestrzegały podstawowych, korzystnych dla zdrowia, praktyk zdrowotnych, w tym karmienie piersią i niepalenie tytoniu (przed i po urodzeniu dziecka). Przyjęto, że karmienie piersią jest normą biologiczną, a rozwój dziecka karmionego piersią stanowi normatywny model wzrastania.

Wyniki badań wieloośrodkowych wykazały, że wzrastanie dzieci żyjących na różnych kontynentach jest podobne, jeśli zaspokoi się ich potrzeby biologiczne, zdrowotne i zapewni odpowiednią opiekę. Na tej podstawie opracowano Standardy WHO Rozwoju Fizycznego Dzieci w wieku 0-5 lat (WHO Child Growth Standards for Children 0-5 years). Jest to narzędzie do oceny stanu zdrowia i rozwoju niemowląt i małych dzieci, które mogą być wykorzystane we wszystkich krajach, grupach etnicznych i społeczno-ekonomicznych. Standardy te określają „jaki powinien być rozwój dzieci”. Dotychczasowe układy (wskaźniki) referencyjne (normy rozwojowe) określały „jaki jest rozwój dzieci w danym miejscu i czasie”.

Standardy WHO Rozwoju Fizycznego Dzieci w wieku 0-5 lat (0-60 miesięcy) dotyczą różnych wskaźników antropometrycznych według płci, w tym: masy ciała wg wieku, długości/wysokości ciała wg wieku, wskaźnika BMI wg wieku. Dla dzieci w wieku 0-24 miesięcy, opracowano standardy obwodu głowy oraz na podstawie badań długofalowych standardy przyrostów masy i długości ciała oraz obwodu głowy. Pełny zestaw tabel i siatek znajduje się na stronie internetowej WHO (http://www.who.int/en/).

Zaproponowane przez WHO standardy rozwoju fizycznego dzieci w wieku 0-5 lat zostały oficjalnie zaakceptowane przez znaczące organizacje międzynarodowe, w tym przez: International Pediatric Association, European Childhood Obesity Group,  European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. Standardy te zostały zaadaptowane w ponad 100 krajach świata i są w nich wykorzystywane w praktyce w badaniach profilaktycznych i w klinice do oceny i monitorowania wzrastania, stanu odżywienia i zdrowia najmłodszych dzieci

Dyskusję nad możliwością wykorzystania w Polsce tych standardów zainicjowano na spotkaniu w dniu 24 czerwca 2009 r. w Warszawie. Uczestnicy spotkania, reprezentujący wiodące w kraju ośrodki naukowe w zakresie antropologii i pediatrii, w tym autorzy większości regionalnych norm rozwojowych, przegłosowali wniosek o wdrożeniu standardów WHO do praktyki w Polsce[2]. W celu sprawdzenia przydatności tych standardów dla dzieci w Polsce porównano je z wartościami referencyjnymi wybranych wskaźników antropometrycznych dla dzieci warszawskich w wieku od 1 do 60 miesiąca. Wyniki tych porównań wykazały, że różnice w zakresie analizowanych wskaźników nie występują lub są nieznaczne[3]. Na tej podstawie:

1. Uznajemy, że Standardy WHO Rozwoju Fizycznego Dzieci w wieku 0-5 lat stanowią dobre narzędzie do monitorowania wzrastania, stanu odżywienia i zdrowia niemowląt, dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym.
2. Rekomendujemy te standardy do powszechnego wykorzystania w Polsce.

Prof. dr hab. med. Barbara Woynarowska
Przewodnicząca Komisji ds. Mierników Rozwoju,
Zdrowia i Jakości Życia Komitetu Rozwoju Człowieka PAN

Prof. dr hab. Joachim Cieślik
Wiceprzewodniczący Komitetu Antropologii PAN

Prof. dr hab. Maria Kaczmarek
Przewodnicząca Zarządu Głównego
Polskiego Towarzystwa Antropologicznego

Dr hab. prof. IMD. Krystyna Mikiel-Kostyra
Kierownik Zakładu Ochrony i Promocji Zdrowia
Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka

Prof. dr hab. Jadwiga Charzewska
Kierownik Zakładu Epidemiologii i Norm Żywienia
Instytut Żywności i Żywienia

Warszawa, 5 kwietnia 2011 r.