W dniu 28. listopada 2023r. odbyło się posiedzenie plenarne Komitetu Rozwoju Człowieka PAN w trybie stacjonarnym. W spotkaniu udział wzięli: 

Przewodniczący Komitetu Rozwoju Człowieka: Prof. Sergiusz Jóźwiak 

Członkowie Komitetu Rozwoju Człowieka: 

Prof. Artur Bossowski

Prof. Danuta Chlebna-Sokół

Prof. Katarzyna Drabko

Prof. Ewa Małecka-Tendera

Prof. Artur Mazur

Program posiedzenia:

1. Otwarcie spotkania i sprawy organizacyjne - Prof. Sergiusz Jóźwiak
2. Część naukowa: Prof. Dr hab. med. Katarzyna Kotulska-Jóźwiak, lek. med. Dariusz Chmielewski, Klinika Neurologii i Epileptologii IPCZD: „Optymalne wykorzystanie innowacyjnych terapii w medycynie na przykładzie rdzeniowego zaniku mięśni”.
3. Omówienie wyników wyborów do Komitetu Rozwoju Człowieka PAN. 
4. Ustalenie terminu i tematyki kolejnego posiedzenia Komitetu.
5. Wolne wnioski. 

Ad 2

Prelegenci z Kliniki Neurologii i Epileptologii IPCZD przedstawili zagadnienie optymalnego zastosowania innowacyjnych metod leczenia w medycynie na przykładzie rdzeniowego zaniku mięśni (SMA) - rzadkiej (1 na 7,5 tys. żywych urodzeń), monogenowej, przewlekłej choroby uwarunkowanej genetycznie, dziedziczonej autosomalnie recesywnie, w której na skutek mutacji genu SMN1 dochodzi do niedoboru białka SMN, co prowadzi do degeneracji motoneuronów rdzenia kręgowego i wtórnie do zaniku mięśni szkieletowych, co w obrazie klinicznym objawia się hipotonią, deficytami ruchowymi, przykurczami stawowymi, deformacjami kośćca (skolioza), zaburzeniami oddychania i odżywiania, prowadząc do kalectwa i skrócenia czasu przeżycia. Prawidłowy jest przy tym rozwój intelektualny chorych.

Drugi gen SMN2, zlokalizowany w sąsiedztwie genu SMN1, odpowiada za produkcję niewielkiej ilości białka SMN. Ciężkość przebiegu klinicznego uzależniona jest od liczby kopii genu SMN2 - im większa liczba kopii genu SMN2 - tym łagodniejszy przebieg choroby. 

Choroba może ujawniać się w okresie płodowym, noworodkowym, niemowlęcym lub późniejszym. Ustalenie rozpoznania opiera się na badaniu genetycznym. 

Chorobę opisano już w XIX stuleciu, jednak metody terapii pojawiły się dopiero w 2011 roku. W Polsce program lekowy zarejestrowano w 2016 r. W 2021 r. ruszył program badań przesiewowych noworodków umożliwiający wczesną wykrywalność choroby. 

Aktualnie w leczeniu SMA stosowane są 3 leki. Nusinersen – podawany jest dokanałowo (4 dawki nasycające, a następnie dawka co 4 m-ce). Risdyplam podawany jest doustnie (codziennie). Oba leki te działają przez modyfikację genu SMN2, co przywraca translację w pełni funkcjonalnego białka SMN; muszą być podawane na stałe. Leki te nie mają istotnych działań niepożądanych. Problem stanowi konieczność powtarzania procedury punkcji lędźwiowej w przypadku Nusinersenu. Risdyplam może wywoływać zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Kolejny lek - Onasemnogen - podawany jest jednorazowo dożylnie i zawiera prawidłową sekwencję genu SMN1, która zostaje wprowadzona do organizmu pacjenta w zmodyfikowanym wektorze adenowirusowym (terapia genowa). Wirus posiada zdolność przenikania przez barierę krew – płyn mózgowo-rdzeniowy i umożliwia dotarcie do neuronów motorycznych zlokalizowanych w rogach przednich rdzenia kręgowego. Ze względu na długowieczność komórek ruchowych w rdzeniu kręgowym, dodanie genu o prawidłowej sekwencji jest jednorazowe. Lek podaje się w osłonie steroidów z uwagi na hepatotoksyczne działanie preparatu; możliwe jest także uszkodzenie mięśnia sercowego, szpiku kostnego. Szczególny problem dotyczy szczepień ochronnych u dzieci leczonych terapią genową, w kontekście podaży steroidów i konieczności modyfikacji kalendarza szczepień (BCG). 

Leczenie obejmuje ponadto rehabilitację, opiekę ortopedyczną, pulmonologiczną, gastrologiczną, dietetyczną, psychologiczną. 

Aktualnie w Polsce jest 16 ośrodków leczących dzieci i 13 ośrodków dla dorosłych. U 75% leczonych uzyskuje się istotną poprawę. Im wcześniej rozpocznie się leczenie (najlepiej w okresie przed pojawieniem się objawów klinicznych) - tym lepszy efekt udaje się uzyskać.

Dzięki dobrze działającej procedurze badań przesiewowych oraz skutecznemu powiadamianiu ośrodków leczących, objęcie pacjenta właściwym leczeniem jest szybkie i umożliwia wczesne wdrożenie leczenia, co wykazano na grupach pacjentów uczestniczących w programach lekowych.

Program przesiewu i leczenia SMA odniósł sukces dzięki rozpowszechnianiu wiedzy na temat tej choroby za pośrednictwem szkoleń personelu medycznego, poprzez media, serwisy internetowe, publikacje, zaangażowanie polityków.

Prelekcję zakończyła prezentacja filmowa przebiegu klinicznego u dwojga rodzeństwa, z których starszy chłopiec rozpoczął leczenie z opóźnieniem co doprowadziło do utrwalonych deficytów ruchowych, natomiast młodsza siostra, dzięki szybkiemu wdrożeniu terapii uniknęła niepełnosprawności. 

W dyskusji zwrócono uwagę na korzyści jakie dałoby szczepienie anty-RSV w grupie dzieci poddawanych terapii genowej. Szczepienie nie jest proponowane dla dzieci z SMA będąc dedykowane grupie wcześniaków. Poruszono zagadnienie kosztów skoordynowanego leczenia SMA w Polsce, które szacuje się na 500 mln. zł. Rocznie. Poruszono zagadnienie osteoporozy obserwowanej u chorych, a także problemy wynikające z dłuższej przeżywalności pacjentów z SMA jak np. kwestia leczenia w ciąży, gdzie terapia czasowo zostaje wstrzymana.

Ad 3

Ogłoszono i omówiono wyniki wyborów do Komitetu Rozwoju Człowieka. Spośród 60 kandydatów startujących w wyborach, wybrano na członków Komitetu 30 osób. Nowy Komitet ukonstytuuje się w maju 2024 roku. W składzie komitetu znalazło się wielu specjalistów różnych dziedzin, co powinno zapewnić nowemu Komitetowi szerokie spojrzenie na problemy zdrowotne dziecięcej populacji w Polsce.

Ad 4 

Termin kolejnego posiedzenia plenarnego Komitetu ustalono na dzień 12.03.2024r. Tematem będzie podsumowanie 4-letniej kadencji Komitetu w aktualnym składzie.

Ad 5

Wysunięto propozycję, aby Komitet zwrócił się do Konsultanta Krajowego do spraw Pediatrii i  Prezesa Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego z inicjatywą wprowadzenia szczepienia przeciwko RSV w grupie pacjentów z SMA.

Kalendarium:

W dniu 30.XI.2023 odbędzie się zebranie plenarne Wydziału V Nauk Medycznych PAN.

W dniu 07.XII.2023 odbędzie się Zgromadzenie Ogólne PAN.

Prof. dr hab. n. med. Sergiusz Jóźwiak
Przewodniczący Komitetu Rozwoju Człowieka 

Polskiej Akademii Nauk