Stan zabezpieczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami

Dane Instytutu Matki i Dziecka³, pochodzące z rutynowej sprawozdawczości oraz wyników badań ankietowych przeprowadzonych w 2005 r. wśród pielęgniarek szkolnych i dyrektorów szkół ponadgimnazjalnych wskazują, że pod względem ilościowym stopień zapewnienia profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami jest w miarę zadowalający, o czym świadczy m. in.:

• dobrze przygotowana i stabilna kadra pielęgniarska - 90% pielęgniarek pracujących w szkołach ukończyło kursy kwalifikacyjne, 10% specjalizację w zakresie pielęgniarstwa środowiska nauczania i wychowania; 70% pracuje w szkole ponad 10 lat;
• wykonywanie testów przesiewowych i profilaktycznych badań lekarskich u ponad. 90% uczniów podlegających tym badaniom;
• objęcie nadzorowanym szczotkowaniem zębów preparatami fluorkowymi ³/₄ uczniów szkół podstawowych.

Istnieje jednak wiele niedociągnięć, które wpływają niekorzystnie na jakość i skuteczność tej opieki, w tym:

• przekraczanie norm dotyczących liczby uczniów na etat pielęgniarki - w 2006 r. normę tę przekroczono w większości szkół w 6 województwach (przyczyna jest zbyt niska stawka kapitacyjna);
• brak pomieszczeń na gabinety profilaktyczne w 10% szkół w miastach, a na wsi w ²/₃ szkół podstawowych, ¹/₃ liceów, techników i szkół specjalnych; niedostateczne wyposażenie ponad połowy gabinetów;
• nieuregulowana kwestia nadzoru merytorycznego nad sprawowaniem profilaktycznej opieki zdrowotnej, w tym szczególnie nad wykonywaniem zadań przez lekarzy poz;
• niezrozumienie przez lekarzy poz znaczenia opieki profilaktycznej i swojej roli w jej sprawowaniu oraz brak zainteresowania podnoszeniem swoich kwalifikacji w tym zakresie; w dostępnych w Polsce podręcznikach medycyny rodzinnej nie uwzględniono zagadnienia profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą;
• duże nierówności w zabezpieczeniu tej opieki - w niekorzystnej sytuacji są uczniowie szkół podstawowych na wsi, w zasadniczych szkołach zawodowych (narażeni na zagrożenia związane z praktyczną nauka zawodu, a u ¼ nie wykonano profilaktycznych badań lekarskich) oraz szkół specjalnych.

Najsłabszym ogniwem systemu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad populacją w wieku szkolnym jest opieka stomatologiczna. Powierzenie pielęgniarkom szkolnym zadania nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowym u uczniów szkół podstawowych jest tylko jednym i niewystarczającym elementem profilaktyki próchnicy zębów. Efektem załamania się tradycyjnej opieki stomatologicznej nad uczniami jest to, że w latach 1987-2004 nastąpiła niewielka tylko poprawa stanu uzębienia 12- i 18-latków⁴ i stan uzębienia młodzieży w Polsce jest w porównaniu do wiodących krajów nadal niezadowalający⁵.

³ Oblacińska A., Jodkowska M. Ostręga W. i wsp. : Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w Polsce w latach 2000-2005. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2005; Jodkowska M., Oblacińska A., Tabak I. i wsp.: Nierówności w dostępie uczniów do profilaktycznej opieki zdrowotnej w Polsce w ostatnim roku wdrażania Rządowego Programu „Profilaktyczna opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania i wychowania. Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2007.

⁴ Dybizbańska K. i wsp.: Występowanie próchnicy zębów u dzieci 12-letnich w Polsce w okresie kolejnych zmian zarządzania i finansowania opieki zdrowotnej. Stomatologia Współczesna 2004, 11,4, 8; Ganowicz M. i wsp.: Ocena stanu uzębienia i stomatologicznych potrzeb leczniczych młodzieży w wieku 18 lat w Polsce w 2004 r.. Nowa Stomatologia 2006, 1, 27.

⁵ Wierzbicka M. i wsp. Wskaźnik SIC u 12-letnich dzieci w Polsce. Czasopismo Stomatologiczne 2002, 55, 5, 273.